توسعه‎ی تک بُعدی منجر بحران اشتغال شده است

دکتر محسن رنانی

چهارمین همایش مرزهای دانش اقتصاد توسعه همزمان با سیزدهمین سالگرد [وفات] دکتر حسین عظیمی با موضوع «نهادها، اشتغال مولّد و رشد با کیفیّت» در دانشکده‎ی اقتصاد دانشگاه علّامه طباطبایی برگزار شد.به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد، در این مراسم که با حضور اساتید دانشگاه و اقتصاددانان برجسته برگزارشد، سخنرانان چگونگی دستیابی به توسعه را مورد بحث و بررسی قرار دادند. محسن رنانی از اعضای هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان به عنوان اوّلین سخنران این همایش با بیان این‎که در ۴۰ سال گذشته توسعه‎ی تک‎بُعدی موجب افزایش هزینه‌های کشور در توسعه‎ی بخش‌های مختلف شده‌است، اظهارداشت: به نقطه‎ی بحران در ایجاد اشتغال نزدیک شده‎ایم، به این مفهوم که در شرایطی که در سال ۱۳۸۴ هزینه‎ی تولید یک شغل ۲۰۰ میلیون تومان برآورد می‎شد، امروز این عدد به ۹۰۰ میلیون تومان رسیده است.

محسن رنانی، در قالب موضوع سخنرانی خود تحت عنوان «کودکی توسعه و توسعه‎ی کودکی» و با اشاره به این‎که تعریف سه اصطلاح رشد، پیشرفت و توسعه همیشه با هم اشتباه گرفته می‎شوند،افزود: رشد عبارت است از تکثیر اُفقی وضع موجود، مانند افزایش تولید خودرو در سال، پیشرفت عبارت است از تکثیر عمودی وضع موجود یعنی ارتقای وضع موجود از لحاظ فناوری‎ها و تکنولوژی و نهایتاً توسعه عبارت است از تغییر کلّی همه‎ی شرایط موجود، از قبیل تغییر نظام مدیریّت، سطح دانش، ساز و کارهای مناسب سازمانی، کاهش هزینه‎ی مبادله و پایین آوردن هزینه‎های اضافی.این کارشناس اقتصادی با بیان این‎که در دل توسعه، رشد و پیشرفت نهفته است، گفت: باید بپذیریم تا زمانی که این دو انجام نشود، توسعه رُخ نمی‎دهد و این دو شرط لازم هستند.

رنانی ادامه داد: توسعه دو خطّ تولید دارد، یک بُعد اقتصادی و مادّی و دیگر بُعد رفتاری و فرهنگی که محصول این دو خطّ تولید ایجاد رفاه و رضایت است .وی بابیان این‎که در سال‎های پس از انقلاب تمرکزمان بر بُعد فیزیکی و مادّی اقتصاد بوده است، افزود: یک زمانی بر رشد احداث سد، کارخانجات سیمان و صنایع تمرکز می‎کردیم و در دوره‎ای دیگر روی ایجاد دانشگاه متمرکز شدیم تا با تولید نیروی انسانی ماهر از رشد فیزیکی ایجاد شده، بهره‎مند شویم یا به عبارتی رفاه ایجاد کنیم. رنانی با تأکید بر این‎که در تمام این سال‎ها تمرکز ما بر تولید مدرک و تکنسین بوده، متذکّر شد: متأسّفانه در این سال‌ها هیچگاه روی این مقوله که انسان‌های شرافتمندی را تربیّت کرده و به جامعه تحویل دهیم، سرمایه‎گذاری نکردیم. وی با بیان این‎که تمام برنامه‌های ما در این سال‎ها بر بُعد اوّل توسعه استوار بوده و توسعه‎ی فرهنگی را به دست فراموشی سپرده‌ایم، افزود: توسعه‎ی فرهنگی نیاز به سرمایه‎های دیگری هم دارد که از جمله آن‎ها سرمایه‎های اجتماعی و سرمایه‎های نمادین هستند. استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان ادامه داد: سرمایه‎های اجتماعی مناسبات بین انسان‎ها را ساماندهی می‎کند و سرمایه‎های نمادین مانند هنرپیشه‎ها، شومن‎ها، مانکن‎ها و ... باعث ایجاد تحوّل می‎شوند که ما از هر دوی این سرمایه‎ها غافل بودیم. رنانی با تأکید بر این‎که بعد از انقلاب بُعد فرهنگی را به‎طور کامل رها کردیم، افزود: اگر بُعد دوّم رشد نکند، پس از مدّتی بُعد اوّل یعنی همان توسعه نیز متوقّف خواهد شد و توسعه نیز پُرهزینه شده و به تدریج از حرکت باز می‎ایستد .وی بابیان این‎که بُعد اوّل را مدرنیزاسیون و بُعد دوّم را مدرنیته می‎نامند، افزود: مدرنیته یا نوگرایی یعنی این‎که خلق و خوی من با پیشرفت هماهنگ شود. اگر وارد مدرنیته نشویم، مدرنیزاسیون هم نخواهیم داشت که نقطه‎ی آغاز فروپاشی نیز از همین محل شکل می‎گیرد.

استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان ادامه داد: در زندگی سنّتی مناسبات هم شخصی است، تولید هم شخصی انجام می‎شود، امّا در دنیای مدرن مناسبات اجتماعی است، پس من به تک تک شما و آدم‎های دیگر ارتباط پیدا می‎کنم که اگر نتوانیم انبوه گره‎های اجتماعی را در این دنیای مدرن مدیریّت کنیم، اقتصاد به بن بست می‎رسد .وی ادامه داد: اگر بخواهیم در دنیای مدرن زندگی کنیم باید رواداری در اندیشه و مدارا در عمل را مدنظر قرار دهیم زیرا  در جامعه ای که مدرنیته توسعه نیافته، سرمایه ها فرار می کنند.

رنانی با تأکید بر این‎که تحوّل رفتاری در ایران رُخ نداده است، تصریح کرد: ایران هیچگاه توریسم - محور نمی‎شود و اگر عقلانیّت جایگزین عاطفه و احساس و سنّت نشود و قوانین جای مناسبات شخصی را نگیرد، توسعه پُرهزینه می‎شود.وی ادامه داد: از هزار میلیارد دلار دولت قبل که بخشی از آن حیف و میل شد، بخشی دیگر در اقتصاد برای توسعه هزینه شد، امّا چرا نتیجه‎ی آن ملموس نیست؟ چون مناسبات اجتماعی به هم ریخته و توسعه‎ی اقتصاد پُرهزینه شده است.این کارشناس اقتصادی با اشاره به این‎که ۱۰ سال پیش هزینه‎ی ایجاد یک شغل ۲۰۰ میلیون تومان بود، امّا امروز برای تولید یک شغل باید ۹۰۰ میلیون تومان هزینه کرد،گفت: این یعنی ما از تولید شغل ناتوان شده‎ایم و اگر همزمان با رشد فیزیکی تحوّل فرهنگی و رفتاری اتّفاق نیفتد به دام کودکی می‎افتیم. وی با بیان این‎که  توسعه‎ی فیزیکی در این جامعه تا زمانی که نفت داشته باشیم ادامه می‌یابد، افزود: سال ۱۳۹۴ در یک سخنرانی گفته بودم ادامه‎ی این روند کشور را از توسعه باز می‌دارد، امّا امروز می‎گویم که با پیش رفتن در این مسیر فرصت پیشرفت را نیز از دست خواهیم داد، زیرا  آنقدر رشد پُرهزینه می‎شود که نمی‎توان امیدی به پیشرفت داشت.این استاد دانشگاه با اشاره به این‎که سهم آموزش و پرورش از بودجه‎ی کلّ کشور از ۱۲ درصد در سال 1387 به ۱۵ درصد در سال 1395 رسیده است، گفت: اگر این بودجه را با بودجه‎ی وزارت دفاع مقایسه کنیم می‎بینیم که بودجه‎ی این وزارتخانه از ۱۱ درصد در سال ۱۳۸۷ به ۱۹ درصد صعود کرده است. وی ادامه داد: مجموع هزینه‎هایی که در بخش راه، فولاد، پتروشیمی و صنعت کرده‎ایم به هیچ وجه قابل مقایسه با هزینه‎ای نیست که برای آموزش کودکانمان داشته‎ایم.رنانی افزود: البتّه منظور من آموزش عالی نیست چون کارکرد توسعه‎ای ندارد و آنچه به لحاظ توسعه در آموزش کودکان رُخ می‎دهد، در سنین کم‎تر از هفت سال است زیرا کودکان تا هفت سال تغییر می‎کنند و پس از آن تأثیر می‎پذیرند و از هجده سال به بعد تأثیر هم نمی‎پذیرند مگر آنکه خودشان به جمع‎بندی و لزوم تغییر برسند. وی با بیان این‎که همه‎ی آنچه برای توسعه لازم است باید در سنین کم‎تر از هفت سال انجام شود، افزود: ۴۰ سال است دنیا روی این موضوع متمرکز شده که پیدایش توسعه از سنین زیر هفت سال آغاز می‎شود و اگر این مهم رُخ ندهد آن کشور توسعه نخواهد یافت.

منبع: جهان اقتصاد